Trước đây ở Nha Trang, việc buôn bán sản phẩm làm từ trầm hương chỉ có ở các doanh nghiệp, cửa hàng lớn có uy tín. Nhưng hiện nay, khi Nha Trang xuất hiện nhiều du khách Trung Quốc, sản phẩm trầm hương được bán rất rộng rãi, từ các quầy hàng bán đồ thủ công mỹ nghệ ở Chợ Đầm, đến những cửa hàng bán đồ lưu niệm ở đường Trần Quang Khải, Nguyễn Thiện Thuật, Hùng Vương, Biệt Thự… Ở những nơi này, du khách thường được hướng dẫn viên, những người bán hàng gợi ý mua các loại sản phẩm. “Trầm hương là mặt hàng quý hiếm, giá trị cao, nên tôi không hiểu người ta lấy ở đâu ra nhiều trầm hương đến thế để làm ra hàng loạt sản phẩm từ loại sản vật này”, chị Nguyễn Hồng Nga, du khách đến từ Hà Nội băn khoăn.
Du khách lựa chọn sản phẩm Trầm Hương tại 1 cửa hàng ở Nha Trang
Sản phẩm làm từ trầm hương được bày bán trên thị trường có nhiều loại như: nhang trầm, vòng trầm, tinh dầu trầm, rượu trầm, trầm miếng, tượng trầm… Tuy nhiên, khách du lịch chủ yếu thích mua nhang trầm và vòng trầm. Giá của các sản phẩm nhang trầm dao động từ vài trăm nghìn đồng đến chục triệu đồng tùy theo chất lượng, chủng loại. Các loại vòng trầm giá cũng dao động từ vài triệu đồng đến trăm triệu đồng tùy loại. Tuy nhiên, chất lượng thì vô chừng, bởi hiện tại vẫn chưa có một quy định cụ thể nào về tiêu chuẩn chất lượng của các sản phẩm này.
Theo một số người bán sản phẩm trầm hương, các mặt hàng này được nhập về chủ yếu từ các cơ sở sản xuất ở huyện Vạn Ninh, thị xã Ninh Hòa. Khi chúng tôi hỏi về chất lượng, cũng như cách phân biệt sản phẩm thật giả thế nào thì người bán đều lắc đầu không biết. “Đến giờ tôi cũng chưa biết miếng trầm xịn nó như thế nào thì làm sao phân biệt. Thấy người ta đua nhau bán vòng trầm, nhang trầm thì mình cũng làm theo”, chủ một cửa hàng bán đồ lưu niệm trên đường Hùng Vương cho biết.
Mới đây, nhiều du khách Trung Quốc sau khi về nước đã khiếu nại một số hãng lữ hành, một số cơ sở ở Nha Trang vì cho rằng các sản phẩm mà họ đã mua là trầm hương giả mạo.
Khó phân biệt thật, giả
Theo ông Biện Quốc Dũng, Phó Chủ tịch Hội Trầm hương Khánh Hòa, nguyên liệu để làm ra các sản phẩm trầm hương hiện nay chủ yếu là trầm hương tự nhiên và trầm hương nhân tạo. Tuy nhiên, trầm hương tự nhiên rất quý, hiếm, giá thành cao nên rất ít cơ sở làm sản phẩm từ loại trầm này. Sản phẩm chủ yếu được làm từ trầm hương nhân tạo, đó là cây dó bầu được trồng và cấy trầm. Cây dó bầu từ lúc trồng đến khi có thể khoan lỗ cấy trầm phải mất 10 năm. Sau khi cấy trầm mất khoảng 5 năm nữa mới có thể tạo trầm, nhưng không phải cây nào sau khi cấy đều tạo trầm, tỷ lệ thành công tương đối thấp. Vì thế, trầm nhân tạo cũng rất quý và giá thành khá cao. “Một đặc điểm của gỗ trầm là rất mềm nên khó có thể sử dụng máy móc để sản xuất hàng loạt các mặt hàng như vòng trầm. Ở cơ sở chúng tôi, nếu làm 1 chiếc vòng đeo cổ 100 hạt và đường kính mỗi hạt khoảng 8mm thì một người thợ phải làm thủ công khoảng 3 ngày mới xong. Giá thành những sản phẩm này cũng tương đối cao”, ông Dũng nói.
Bộ sản phẩm Trang sức đã được bình chọn là Sản phẩm tiêu biểu cấp Quốc Gia- Trầm hương Biện Quốc Dũng
Được biết, những loại hạt được sản xuất hàng loạt bằng máy móc không phải bằng gỗ trầm. Người sản xuất thường sử dụng hóa chất có mùi trầm cho thấm vào các hạt gỗ để giả mạo gỗ trầm. Để phân biệt, cách đơn giản nhất là ngửi trực tiếp sản phẩm, nếu ban đầu thấy có mùi cồn, hoặc mùi thơm nồng nặc thì đó là sản phẩm tẩm hóa chất. Bởi mùi trầm thật thường thoang thoảng, dịu nhẹ, phải có nhiệt độ mới tỏa hương.
Một thủ thuật khác thường được người bán đưa ra để dụ khách đó là cho chuỗi vòng trầm vào nước. Nếu vòng chìm chứng tỏ đó là trầm thật. Tuy nhiên, gỗ trầm không chỉ mềm mà còn nhẹ nên sẽ nổi trên nước, tất nhiên vẫn có những miếng gỗ trầm chìm dưới nước, đó là những miếng gỗ có nhiều tinh dầu trầm được kết tinh từ nhiều năm. Ông Dũng cho biết thêm: Giá thành của loại trầm chìm dưới nước này rất cao, mỗi chiếc vòng được làm từ loại trầm này thấp nhất cũng cỡ 400 triệu đồng/chuỗi. Vậy nên chuyện sản xuất hàng loạt gần như không có bởi giá thành cao rất kén người mua. Với sản phẩm nhang trầm, ngoài cách ngửi tương tự vòng trầm, người mua có thể kiểm chứng thêm bằng cách nhìn qua tàn nhang. Nhang trầm thật sau khi cháy hết thường kết chặt với nhau tạo thành những vòng xoắn rất đẹp vì hàm lượng tinh dầu nhiều. Còn nhang có hàm lượng tinh dầu trầm thấp thì tàn nhang thường tan ra từng đoạn.
Trầm hương là một mặt hàng mang nhiều yếu tố tâm linh, rất quý hiếm. Khánh Hòa là nơi được xem có chất lượng trầm hương tốt nhất. Nhưng với sự thả nổi của thị trường trầm hương hiện nay, vô hình trung đã ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu của loại sản vật này. Nên chăng, các cơ quan chức năng cần sớm vào cuộc làm rõ vấn đề này.
